روشی جدید برای مهار انتشار تب دنگی که نرخ انتقال عفونت را ۷۷ درصد کاهش داده است
دانشمندان به کمک رویکرد آزمایشی برای مبارزه با تب دنگی قدمی به مهار گسترش ویروس‌هایی که به کمک پشه‌ها منتقل می‌شوند، نزدیک‌تر شدند.
پژوهشگران در قالب کارآزمایی تصادفی دوسوکور، پشه‌های آلوده به باکتری ولباکیا را در شهری در اندونزی رها کردند. باکتری ولباکیا با ویروس‌ها مبارزه می‌کند. طی ۲۷ ماه بعدی، شرکت‌کنندگان در مناطق دارای حشراتِ حامل باکتری، نسبت به گروه کنترل ۷۷ درصد کمتر دچار تب دنگی شدند. کامرون سیمونز، پژوهشگر بیماری‌های عفونی از دانشگاه موناش استرالیا، می‌گوید:
نتایج نشان می‌دهد که ولباکیا چه پیشرفتی هیجان‌انگیزی می‌تواند باشد: محصولی بی‌خطر، ماندگار و مؤثر برای کنترل تب دنگی که درست همان چیزی است که جامعه‌ی جهانی به آن نیاز دارد.
تب دنگی که ناشی از ویروس دنگی است، به‌وسیله‌ی پشه‌های ماده آئدس اجيپتی منتشر میشود. این عفونت در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان دیده میشود و در دهه‌های اخیر شیوع آن افزایش پیدا کرده است و بر اساس تخمین‌ها، هر سال ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون مورد از آن رخ می‌دهد. سازمان جهانی بهداشت اکنون دنگی را مهم‌ترین ویروس منتقله از طریق پشه‌ها در جهان می‌داند (مالاریا ناشی از انگل است نه ویروس).
تب دنگی اغلب با علائم شبیه آنفلوانزا ظاهر میشود؛ اما در موارد نادر می‌تواند باعث بیماری شدیدی شود که با خونریزی، نارسایی عضو و خطر مرگ همراه است. هر سال، تا ۲۵ هزار نفر براثر این بیماری از دنیا می‌روند.
به گزارش ساینس الرت، در حال حاضر درمان پذیرفته‌شده‌‌ی رایجی برای تب دنگی وجود ندارد و واکسن فقط برای کسانی توصیه میشود که قبلاً به ویروس دنگی آلوده شده‌اند؛ چرا که دریافت آن در افرادی که هرگز به این بیماری مبتلا نشده‌اند، می‌تواند موجب بروز دنگی شدیدی شود.
در سال‌های اخیر، رویکردی آزمایشی نویدبخش کاهش سرعت گسترش تب دنگی بوده است: وارد کردن نوعی باکتری که ولباکیا نامیده میشود به جمعیت‌های پشه. ولباکیا به‌طور طبیعی در حدود ۶۰ درصد از گونه‌های حشرات یافت میشود و وقتی به آئدس اجيپتی اضافه شود، از نسلی به نسل بعد منتقل میشود که بدان معنا است که درنهایت کل پشه‌های یک جمعیت به ولباکیا آلوده خواهند شد.
ممکن است عفونت باکتریایی چیز بدی به نظر برسد اما پژوهش‌ها نشان داده است که وقتی پشه‌ها باکتری ولباکیا را حمل می‌کنند، سرعت تکثیر ویروس‌ها کاهش پیدا می‌کند و احتمال انتقال آن به افراد دیگر کم میشود. موضوع هیجان‌انگیز اینکه درحالی‌که دنگی تمرکز این پژوهش بوده، باکتری مذکور علیه تب زرد، ویروس زیکا و چیکونگونیا نیز مؤثر است.
دانشمندان پشه‌های آئدس اجيپتی را به ولباکیا آلوده کرده و آن‌ها را برای بیش از یک دهه در مکان‌های آزمایش مختلفی ازجمله برزیل و فیجی آزاد کرده‌اند و پژوهش‌های آن‌ها نشان داده است که این روش خطرات سلامتی ناچیزی برای انسان‌ها و محیط زیست به همراه دارد. در حال حاضر در شمال کوئینزلند استرالیا به دلیل اجرای کارآزمایی ولباکیا بیماری دنگی ریشه‌کن شده است.
البته هنگام کار با جمعیت‌های جهان واقعی، تعیین پارامترهای آزمایشی مناسب می‌تواند دشوار باشد و جدیدترین رویکرد یکی از اولین کارآزمایی‌های تصادفی‌شده است که در این زمینه انجام شده. این کارآزمایی همچنین اولین موردی است که اندازه‌گیری تب دنگی در آن بر اساس تشخیص ویروس به روش‌های آزمایشگاهی انجام شده و بنابراین کامل‌ترین آزمایشی است که تاکنون انجام شده. کیتی آندرس، مدیر ارزیابی تأثیر در برنامه جهانی پشه، می‌گوید:
واقعا فکر می‌کنم نتایج این کارآزمایی تحول‌آفرین باشد. افراد زیادی در طول سال‌ها کارهای ما را دنبال کرده‌اند و منتظر بوده‌اند تا نتایج کارآزمایی را ببیند. اکنون دیگر نیازی نیست که ما چیزی بگوییم، داده‌ها وجود دارد و نشان می‌دهد این روش واقعا از دنگی پیشگیری می‌کند.
پژوهشگران با همکاری جامعه‌ی محلی منطقه‌ای به مساحت ۲۶ کیلومتر مربع از شهر یوگیاکارتا در اندونزی را به ۲۴ خوشه‌ی جغرافیایی تقسیم کردند. آن‌ها در فاصله‌ی مارس تا دسامبر ۲۰۱۷، به‌طور تصادفی پشه‌های آلوده به ولباکیا را در ۱۲ مورد از این خوشه‌ها (معروف به خوشه‌های مداخله) قرار دادند. در ۱۲ خوشه‌ی دیگر که به‌عنوان کنترل در نظر گرفته شدند، مداخله‌ای صورت نگرفت. تمامی خوشه‌ها در طول دوره‌ی کارآزمایی اقدامات محلی کنترل پشه را طبق حالت عادی ادامه دادند.
پژوهشگران افراد دارای سن ۳ تا ۴۵ سالی را که طی ۲۷ ماه آینده با هر نوع تب نامشخصی به درمانگاه‌های مراقبت‌های اولیه مراجعه می‌کردند، مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها از آزمایش‌های آزمایشگاهی استفاده کردند تا مشخص کنند که کدام‌یک از افراد دچار دنگی شده است.
پژوهشگران در طول کارآزمایی، درمجموع ۸۱۴۴ شرکت‌کننده را آزمایش کردند. نتایج آزمایشگاه نشان داد که فقط ۶۷ نفر (۲٫۳ درصد) در خوشه‌های مداخله که در آن پشه‌های حامل ولباکیا رها شده بودند، دچار تب دنگی شده بودند درحالی‌که این رقم در خوشه‌های کنترل ۹٫۴ درصد (۳۱۸ مورد) بود. به‌طور کلی، وارد کردن پشه‌های حامل باکتری شیوع دنگی را ۷۷٫۱ درصد کاهش داد. این نتیجه در برابر تمام چهار زیرگونه‌ی تب دنگی مشابه بود. مطالعه همچنین نشان داد که در خوشه‌های مداخله، درصد افرادی که به خاطر تب کارشان به بیمارستان می‌کشید، ۸۶ درصد کاهش پیدا کرد: ۱۳ مورد بستری در مقایسه با ۱۰۲ مورد در مناطق کنترل.
آدی اوتارینی، یکی از اعضای تیم از دانشگاه گدجه مادای اندونزی می‌گوید: «این موفقیت بزرگی برای مردم یوگیاکارتا است. مدت‌ها است مردم خصوصاً در فصول بارانی وحشت‌زده می‌شوند. بدتر اینکه بیماری عمدتاً کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث میشود نرخ مرگ‌و‌میر در کودکان نسبتا بالا باشد».
در شمال کوئینزلند استرالیا، پس از انتشار پشه‌های آلوده به ولباکیا در منطقه‌ی کنز، پس از چهار سال، هیچ مورد انتقال دیگری ثبت نشد. البته بیماری در این منطقه هرگز بومی نبوده است. با توجه به نتایج مثبت، با گذشت زمان شاهد نتایج مشابهی در مناطق دیگر جهان خواهیم بود که هنوز درگیر این بیماری هستند.
این پژوهش در مجله‌ی New England Journal of Medicine منتشر شده است.
