در سال‌های اخیر تأثیرگذاری رژیم گروه خونی همیشه مورد اختلاف نظر بوده است. پیروی از این رژیم در ایرانیان کمتر دیده می‌شود؛ اما افرادی هستند که بر اثرگذاری آن اصرار می‌ورزند.
رژیم گروه خونی ازجمله رژیم‌هایی است که حتماً تاکنون نامش به گوش شما خورده است. از افرادی که همیشه در پی تحقیق و پیروی از رژیم‌های مختلف هستند گرفته تا مربیانی که به‌دنبال قانع کردن شاگردان خود در مورد رژیم‌های متفاوت هستند؛ همگی باید دلایل موافقت یا مخالفت خود را در قالب جملات قانع‌کننده و باورپذیر بیان کنند. بالا بردن اطلاعات عمومی در زمینه‌های گوناگون باعث می‌شود به‌راحتی هر موضوعی را قبول نکنیم و حداقل بتوانیم برای پی بردن به حقیقت به بحث بپردازیم و نتیجه‌گیری کنیم. سال‌ها است که رژیم گروه خونی یکی از این موارد بوده است که افراد برای پیروی از آن باید دست به کار می‌شدند و خودشان شروع به تحقیق می‌کردند. پراکندگی پژوهش‌های صورت‌گرفته در مورد این رژیم و سؤال‌های مکرر در مورد تأثیرگذاری آن، ما را بر آن داشت که مقاله‌ای در مورد درستی رژیم گروه خونی تهیه کنیم. برای بررسی صحت این رژیم غذایی ابتدا باید اطلاعات کافی در مورد روش رژیم داشته باشیم و دلایل مبدع آن برای ارائه‌ی آن را بدانیم سپس به کمک تحقیق‌های صورت‌گرفته در این حوزه و بررسی توضیحات کارشناسان به یک نتیجه‌ی کلی برسیم. برای یافتن پاسخ خود با یک مقالهی راستی آزمایی دیگر با جی کی زی وب همراه باشد.
رژیم گروه خونی چیست
آیا فکر می‌کنید دانستن گروه خونی فقط در مواقع اورژانسی یا برای تزریق خون مهم است؟ تحقیقات نشان می‌دهد که گروه خونی یک عامل ژنتیکی کلیدی و در سلامتی تأثیرگذار است. حتماً در طول زندگی خود افرادی را دیده‌اید که به‌راحتی وزن کم می‌کنند؛ در‌حالی‌که برخی دیگر در یک جنگ مداوم برای کاهش و تناسب وزن خود هستند یا با افرادی برخورد کرده‌اید که با بیماری‌های مزمن دست‌وپنجه نرم می‌کنند و در مقابل افرادی دیگر سال‌های متمادی در سلامت کامل به سر می‌برند. دکتر پیتر ج.دی آدامو، گروه خونی افراد را ریشه‌ی تمام این مشکلات می‌داند. او معتقد است دانستن گروه خونی، ابزاری مهم برای درک چگونگی واکنش بدن در برابر غذا، استعداد ابتلا به بیماریها، واکنش طبیعی نسبت به استرس و موارد دیگر است.
مقالهی مرتبط:
دکتر آدامو در سال ۱۹۹۶ میلادی با انتشار کتاب «تغذیه بر اساس گروه خونی» با استقبال زیادی مواجه شد. کتاب او به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک تایمز تبدیل و به بیش از ۶۰ زبان دنیا ترجمه شده است. در این کتاب روش‌هایی برای بهبود سلامت اشخاص با گروه‌های خونی مختلف ذکر شده که می‌توان با پیروی از رژیم‌های مخصوص، محدود کردن مواد غذایی، کاهش مصرف غذاهای فراوری‌شده و ورزش از مزایای آن بهره‌مند شوند. دکتر آدامو که یک کیادرمانگر (کسی که به‌جای دارو و جراحی سعی در انجام درمان‌های طبیعی دارد) است در کتاب خود با استناد بر ریشه‌ی پیدایش هر گروه خونی، رژیم‌ها و مکمل‌هایی را برای افراد با گروه خونی B ،A و O پیشنهاد کرده است. برای مثال او مدعی است که گروه خونی نوع O در میان انسان‌های اولیه که شکارچی بودند و منبع غذایی‌شان گوشت بود، رواج داشته است. گروه خونی A، زمان ظهور عصر کشاورزی و گروه خونی نوع B بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ سال پیش در ارتفاعات هیمالیا در میان عشایر ایجاد شده است. گروه خونی AB ترکیبی مدرن از گروه‌های خونی A و B است. به واسطه‌ی این پیش‌فرض‌ها، آدامو ادعا كرد كه قدمت گروه خونی ما تعیین‌کننده‌ی غذایی است که باید مصرف کنیم؛ بنابراین افراد با گروه خونی A باید گیاهخوار باشند و افراد با گروه خونی O (شکارچی‌های باستانی)، باید رژیم غذایی غنی از گوشت داشته باشند و از مصرف غلات و لبنیات خودداری کنند. طبق این کتاب، غذاهای نامتناسب با گروه خونی ما حاوی آنتی‌ژن‌هایی هستند که می‌توانند در ایجاد انواع بیماریها نقش داشته باشند. این رژیم می‌گوید که گروه خونی ما بر توانایی هضم انواع خاصی از لکتین‌ها تأثیر می‌گذارد و افراد با گروه‌های خونی مختلف واکنش‌های متفاوتی نسبت به انواع خاصی از غذا و لکتین‌های آن‌ها نشان می‌دهند. (لکتین نوعی پروتئین است که در غلات و حبوبات یافت می‌شود؛ اعتقاد بر این است که لکتین در برابر آفات از گیاهان و دانه‌های آن‌ها دفاع می‌کند.)
در نتیجه آدامو با معرفی یافته‌های خود به‌عنوان اولین علمی که انسان را به شکل یک فرد بیوشیمیایی درک می‌کند، رژیم خود را به‌عنوان راهی برای کاهش عفونت‌ها، کاهش وزن، مبارزه با سرطان، دیابت و کند کردن روند پیری توصیه کرده است.
- گروه خونی O: باید غذاهای سرشار از پروتئین مصرف کنند. خوردن مقدار زیادی گوشت، ماهی به همراه سبزی و میوه پیشنهاد می‌شود و باید مصرف غلات، حبوبات و لوبیاها محدود شود. برای کاهش وزن، غذاهای دریایی، گوشت قرمز، کلم بروکلی، اسفناج و روغن زیتون بهترین گزینه‌ها هستند. همچنین باید از مصرف گندم، ذرت و لبنیات خودداری شود.
- گروه خونی A: باید غذاهای گیاهی دریافت کنند. خوردن میوه، سبزی‌ها، توفو، غذاهای دریایی، بوقلمون و غلات کامل پیشنهاد می‌شود؛ اما باید از مصرف گوشت قرمز، لبنیات، گندم و ذرت خودداری شود. برای کاهش وزن مصرف غذاهای دریایی، سبزی‌ها، آناناس، روغن زیتون و سویا بهترین گزینه‌ها هستند.
- گروه خونی B: باید رژیم غذایی متنوعی از جمله گوشت، میوه، لبنیات، غذاهای دریایی و غلات را انتخاب کنند. بهترین گزینه برای کاهش وزن مصرف سبزی‌های سبز، تخم مرغ، جگر و چای شیرین‌بیان است. از مصرف مرغ، ذرت، بادام‌زمینی و گندم خودداری شود.
- گروه خونی AB: باید لبنیات، توفو، گوشت گوسفند، ماهی، غلات، میوه و سبزی‌ها مصرف شود. برای کاهش وزن مصرف توفو، غذاهای دریایی، سبزی‌های سبز و جلبک دریایی بهترین گزینه است. باید از مصرف مرغ، ذرت، گندم سیاه و لوبیا قرمز خودداری شود.
آدامو همچنین بر اساس گروه‌های خونی، انواع مختلفی از ورزش‌ها و فعالیت‌های بدنی را برای افراد تعیین و مکمل‌های اختصاصی هر گروه را که از طریق وب‌سایت او قابل سفارش هستند برای آن‌ها تجویز می‌کند. برای مثال او به افرادی که دارای گروه خونی نوع O هستند می‌گوید ورزش‌های هوازی با شدت بالا را انتخاب کنند و از آنجا که معتقد است این گروه خونی معده‌های حساسی دارند به آن‌ها مکمل‌های مخصوصی را تجویز می‌کند؛ این در حالی است که گروه خونی A باید فعالیت‌های با شدت کم را انتخاب کنند و مدیتیشن را به‌عنوان بخشی از برنامه‌ی روزانه خود در نظر بگیرند.
یافته‌ها و استدلال‌های علمی
ازآنجاکه برخی از استدلال‌های ذکرشده در کتاب دکتر آدامو چندان منطقی به نظر نمی‌رسید و خود او نیز تحقیقات قابل استنادی برای ادعاهایش ارائه نمی‌کرد، دیگر محققان و متخصصان تغذیه دست به کار شدند تا با یافتن دلایل منطقی و مطالعات خود بتوانند صحت رژیم‌های گروه خونی را بررسی کنند.
یکی از بحث‌برانگیزترین نکاتی که آدامو در کتاب خود از آن یاد کرد، زمان پیدایش گروه‌های خونی مختلف بود که مطابقت چندانی با حقیقت نداشت. آدامو ذکر کرده بود که گروه خونی O مربوط به زمان انسان‌های غارنشین است که عمدتاً شکارچی و گوشت‌خوار بودند؛ اما در حقیقت اینکه گروه خونی O ساده‌ترین گروه خونی موجود است دلیلی بر باستانی بودن آن نیست بلکه یافته‌ها نشان داده‌اند که گروه خونی A، اولین گروه خونی موجود بین انسان‌ها بوده است. همچنین شکار برای انسان‌های اولیه کار چندان آسانی نبوده است زیرا آن‌ها ابزارهای مناسبی در دست نداشتند بنابراین فرض بر اینکه منبع اصلی تغذیه‌ی آن‌ها گوشت بوده نیز منطقی نیست.
در مورد لکتین موجود در بعضی از مواد غذایی مانند حبوبات نیز باید گفت که مواد حاوی لکتین به‌صورت خام قابل هضم نیستند برای همین باید ابتدا پخته شوند. مصرف حبوبات خام حتی پس از خیساندن آن‌ها باعث دل‌درد، اسهال و استفراغ می‌شود؛ اما جدای از این‌ها چه کسی ممکن است حبوبات را خام مصرف کند؟ بنابراین هضم لکتین‌ها نیز ربطی به گروه‌های خونی ندارد.
علاوه بر این آدامو ادعا کرد که کسانی که دارای گروه خونی O هستند، اسید معده بیشتری نسبت به سایر گروه‌های خونی تولید می‌کنند؛ بااینحال یک مطالعه نشان داد که اسید معده در افراد با گروه خونی O تنها اندکی از دیگر گروه‌های خونی بیشتر است و این مقدار به اندازه‌ای نیست که آن‌ها را مجبور به مصرف غذاهای پروتئین‌دار بیشتری بکند.
به علت فروش کم‌سابقه‌ی کتاب آدامو در نروژ، محققان نروژی علاقه‌ی ویژه‌ای به تئوری رژیم غذایی گروه خونی نشان دادند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که صرف نظر از گروه‌های خونی، هرگونه تغییر در برنامه‌ی غذایی که منجر به پرهیز از رژیم‌های غذایی استاندارد آمریکایی (غذاهای فراوری‌شده، چرب و ناسالم) شود ممکن است نتایج مثبتی در سلامتی افراد ایجاد کند.
در سال ۲۰۱۳ گروهی از محققان طی یک بررسی سیستماتیک در مورد رژیم‌های غذایی گروه‌های خونی، پس از غربالگری ۱۴۱۵ مطالعه دریافتند که هیچ یک از این مطالعات، ارتباط بین رژیم‌های غذایی گروه‌های خونی ABO و نتایج مربوط به سلامتی را نشان نمی‌دهد. یک مطالعه‌ی دیگر در سال ۲۰۱۴ با ارزیابی حدود ۱۵۰۰ نفر نشان داد که صرف نظر از گروه خونی، پیروی از رژیم غذایی گروه خونی A (رژیم غذایی عمدتاً گیاهی) باعث بهبود سلامت کلی متابولیک قلبی می‌شود. بنابراین اثر مثبتی که با پیروی از رژیم غذایی پیشنهادشده به گروه خونی A (شامل مصرف کمتر گوشت و افزایش مصرف میوه و سبزی‌ها) مشاهده شد به هیچ گروه خونی خاصی مربوط نبود؛ بلکه تنها نتیجه‌ی پیروی از یک رژیم غذایی سالم بود. دکتر آدامو با نتایج این تحقیق مخالفت کرد؛ اما همچنان مثل گذشته هیچ بازنگری همتایی را برای علت مخالفت خود بیان نکرد.
مقالهی مرتبط:
در سال ۲۰۱۹ انجمن رژیم‌های غذایی بریتانیا (BDA) با انتشار مقاله‌ای با عنوان «۵ رژیمی که باید از آن‌ها اجتناب کرد»، رژیم گروه خونی را به علت کمبود شواهد و تحقیقات در رتبه‌ی اول قرار داد. این مقاله علت کاهش وزن افرادی که از این رژیم غذایی پیروی می‌کنند را محدود کردن غذای مصرفی، کاهش مصرف مواد غذایی مضر و فراوری‌شده و افزایش فعالیت دانست که مجموع این موارد باعث کاهش کلی در کالری دریافتی و کاهش وزن می‌شود. سیان پورتر، متخصص تغذیه و سخنگوی BDA می‌گوید:
پیروی از این رژیم غذایی؛ سخت، پر هزینه و محدودکننده است و می‌تواند افراد را از نظر اجتماعی منزوی کند. قطع گروه‌های غذایی هرگز ایده خوبی نیست (مگر اینکه توسط پزشک یا متخصص تغذیه توصیه شود) و برای برقراری تعادل در رژیم باید جایگزینی‌های دقیقی انجام شود. به‌عنوان مثال قطع لبنیات در یک رژیم غذایی می‌تواند منجر به کاهش مصرف کلسیم شود بنابراین متخصص تغذیه باید منابع دیگر کلسیم را در رژیم فرد افزایش بدهد. همچنین هر برنامه‌ی غذایی که شامل مصرف مکمل‌های خاصی بشود، باید به‌عنوان یک زنگ هشدار در نظر گرفت.
مطالعه‌ی اخیر دکتر نیل بارنارد در سال ۲۰۲۰ با تأکید بر اثر رژیم‌های گیاهی کم‌چرب روی گروه‌های خونی، نشان داد که گروه خونی A با پیروی از این رژیم سود بیشتری نسبت به سایر گروه‌های خونی دیگر نخواهند گرفت. اکثر شرکت‌کنندگان با پیروی از این رژیم بهبودهایی را مشاهده کردند و گروه خونی، دخالتی در نتایجی که دکتر آدامو وعده داده بود نداشت. ایده‌ی این مطالعه این بود که از لحاظ تئوری و طبق عقاید دکتر آدامو، رژیم غذایی کم‌چرب وگان برای گروه‌های خونی نوع A و رژیم‌های غذایی سرشار از پروتئین گوشتی برای افرادی که دارای گروه خونی O هستند، مناسب است؛ اما نتایج به‌دست‌آمده حاکی از این بود که پیروی از رژیم غذایی خاص هر گروه خونی ربطی به کنترل وزن بدن، چربی بدن، غلظت لیپیدهای پلاسما یا کنترل قند خون ندارد.
نتیجه‌گیری
همان‌طور که خواندید، دلایل ذکرشده برای منطقی نبودن رژیم گروه خونی به اندازه‌ی کافی قانع‌کننده هستند که با استناد به آن‌ها بتوان نتیجه‌گیری کرد. برای اثبات قطعی صحت نداشتن این رژیم به آزمایش و تحقیقات شفاف‌تر، دقیق‌تر و جامع‌‌تری نیاز است؛ اما استدلال‌های موجود تا اندازه‌ی زیادی بیانگر حقیقت ماجرا هستند. شاید اگر اهمیت گروه‌های خونی در ابتلا به بیماریها اثبات شده بود، از این پس هنگام مراجعه به پزشک اولین سؤالی که از ما می‌پرسیدند نوع گروه خونی‌مان بود.
شواهد زیادی برای اثبات بی‌اثر بودن این رژیم وجود ندارد و تاکنون هیچ دلیلی هم مضر بودن این رژیم‌ها را ثابت نکرده است. رژیم غذایی گروه خونی تا حد زیادی اعتبار پیشین خود را از دست داده است؛ اما تحقیقات نشان داده‌اند که گروه خونی می‌تواند بر خطر ابتلا به زخم معده تأثیر بگذارد که با ایجاد چند تغییر کلی و خاص در رژیم غذایی می‌توان از ابتلا به آن اجتناب کرد. رژیم غذایی غنی از سبزی‌ها که در این نوع رژیم نیز دیده می‌شود، برای اکثر افراد مفید واقع خواهد شد.
برای اینکه بگوییم آیا رژیم غذایی گروه خونی مؤثر است یا خیر، باید تحقیقاتی جامع انجام شود که در آن تمام ابعاد و مزیت‌های ذکرشده در پیروی از این رژیم‌ها، تحت پوشش قرار بگیرند. قفسه‌های زیادی در کتابخانه‌ها وجود دارند که مملو از کتاب‌های تغذیه و رژیم‌های گوناگون غذایی هستند؛ هرساله به تعداد این کتاب‌ها اضافه می‌شود و هریک سعی دارند شما را قانع کنند که معجزه‌گر هستند. بااینحال، برخی نویسندگان این کتاب‌ها اغلب یک واقعیت مهم را به‌راحتی فراموش می‌کنند: بدن ما با کمک باکتری‌های روده برای خوردن و هضم انواع غذاهای طبیعی تکامل یافته است؛ پس بدن ما به‌اندازه‌ای تکامل یافته که بتواند انواع مختلف غذا را هضم و جذب کند. این نکته را به خاطر داشته باشید که برای کاهش وزن، بهبود سلامتی و عملکرد بدن هیچ روش جادویی یا معجزه‌آسایی وجود ندارد که کلید آن در دست فرد خاصی باشد؛ پس سعی کنید در انتخاب رژیم غذایی و سبک زندگی خود، گزینه‌های منطقی را مورد نظر قرار بدهید. مثل همیشه توصیه می‌کنیم برای دریافت یک رژیم غذایی مناسب و شخصی‌سازی‌شده به متخصص تغذیه مراجعه کنید یا اگر می‌خواهید برای خود یک برنامه‌ی غذایی مفید و استاندارد بنویسید، حتما هرم غذایی را در نظر بگیرید تا هیچ یک از گروه‌های غذایی را از قلم نیندازید.
***
نظر شما در مورد رژیم غذایی گروه خونی چیست؟ آیا حاضر هستید این رژیم را دنبال کنید؟ تجربیات و نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
